Βαρέα & Ανθυγιεινά: Προϋποθέσεις Συνταξιοδότησης
Η κοινωνική ασφάλιση προστατεύει με ειδικές διατάξεις τους ασφαλισμένους που εργάζονται επί μακρό χρόνο σε εργασίες που χαρακτηρίζονται ως βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα. Ωστόσο, οι ρυθμίσεις διαφοροποιούνται αναλόγως του χρόνου έναρξης της ασφάλισης, ήτοι για όσους υπήχθησαν για πρώτη φορά στην κοινωνική ασφάλιση μέχρι και την 31.12.1992 («παλαιοί ασφαλισμένοι») και για εκείνους που ασφαλίσθηκαν το πρώτον από 01.01.1993 και μετά («νέοι ασφαλισμένοι»).
“Παλαιοί Ασφαλισμένοι”
Όσον αφορά στην πρώτη κατηγορία, ήτοι σε όσους υπήχθησαν για πρώτη φορά στην κοινωνική ασφάλιση μέχρι και την 31.12.1992, για τη χορήγηση πλήρους σύνταξης λόγω γήρατος απαίτείται η συμπλήρωση του 60ου ηλικίας και 4.500 ημερών εργασίας, από τις οποίες οι 3.600 σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα και από αυτές (τις 3.600 ημέρες) οι 1.000 κατά τα τελευταία 13 έτη πριν από τη συμπλήρωση του ορίου ηλικίας ή πριν από την αίτηση για συνταξιοδότηση. Επιπλέον, δεν πρέπει να λαμβάνουν άλλη σύνταξη γήρατος ή αναπηρίας από το Δημόσιο ή ΝΠΔΔ ή άλλο οργανισμό κύριας ασφάλισης πλην ΟΓΑ. [βλ. τις διατάξεις των άρθρων 27 §1 εδ 3β ν 1902/1990, 2 §6 ν 3029/2002 και της εγκυκλίου 57/2010 ν 3863/2010]
Ωστόσο, ειδικά ως προς τις γυναίκες ασφαλισμένες θα πρέπει να σημειωθεί ότι το ηλικιακό όρο ανερχόταν μέχρι και την 31.12.2010 στα 55 έτη, ενώ από 01.01.2011 και εντεύθεν αυξάνεται κάθε χρόνο κατά ένα έτος, μέχρι να διαμορφωθεί στα 60 έτη (το 2015). Για την κατοχύρωση, όμως, του δικαιώματος κρίσιμο είναι το ηλικιακό όριο που ίσχυε κατά το έτος συμπλήρωσης των απαιτούμενων 4.500 ημερών ασφάλισης από τις οποίες οι 3.600 εντάσσονται στις διατάξεις των βαρέων και ανθυγιεινών. Έτσι π.χ. ασφαλισμένη για πρώτη φορά πριν την 31.12.1992 και έχουσα συμπληρώσει 4.500 ημέρες ασφάλισης μέχρι 31.12.2010, δικαιούται και σήμερα ακόμη να υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης με το όριο των 55 ετών, ακόμη και αν συμπληρώσει αυτό το 2015. [Δεν αναζητείται, δηλαδή, το αυξημένο όριο ηλικίας του έτους υποβολής της αιτήσεως συνταξιοδόιτησης, αλλά εκείνο του έτους συμπληρώσεως των απαιτουμένων ημερών ασφάλισης.]
“Νέοι Ασφαλισμένοι”
Για τη δεύτερη κατηγορία, εκείνη των «νέων ασφαλισμένων», που πλέον αφορά στο μεγαλύτερο μέρος όσων οδεύουν προς συνταξιοδότηση, ισχύουν τα εξής:
Ο νόμος 2084/1992 περί αναμόρφωσης της κοινωνικής ασφάλισης προέβλεπε στο άρθρο 24§3 ότι όσοι ασφαλίσθηκαν το πρώτον μετά την 01.01.1993 και πραγματοποιούν χρόνο ασφάλισης 4.500 ημερών ή 15 ετών, από τον οποίο τουλάχιστον τα ¾ σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα (δηλ. 3.375 ημέρες ασφάλισης), ως αυτά ορίζονται στις οικείες διατάξεις των φορέων κοινωνικής ασφάλισης, δικαιούνται σύνταξη, με τη συμπλήρωση του 60ου έτους ηλικίας.
Με τον νόμο 4093/2012, που περιλαμβάνει τις διατάξεις του μεσοπρόθεσμου προγράμματος για τα έτη 2013 – 2016, επήλθαν τροποποιήσεις μεταξύ άλλων και ως προς τα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης. Συγκεκριμένα, στην ενότητα ΙΑ4§2 του νόμου αυτού ορίζεται ότι από 01.01.2013 όλα τα ισχύοντα την 31.12.2012 όρια ηλικίας συνταξιοδότησης των Φορέων Κοινωνικής Ασφάλισης αρμοδιότητας Υπουργείου Εργασίας, όπου αυτά προβλέπονται, αυξάνονται κατά δυο έτη.
Από τα ανωτέρω προκύπτει ότι για όσους ασφαλίσθηκαν το πρώτον από 01.01.1993 και μετά με ένσημα σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, το απαιτούμενο όριο ηλικίας είναι τα 62 έτη (ήτοι το όριο από το 60ο «ανέβηκει» από 01.01.1993 στο 62ο έτος ηλικίας). Το όριο ημερών ασφάλισης διατηρείται στις 4.500, εκ των οποίων τα ¾ σε βαρέα (3.375 ημέρες). Όσοι, όμως, είχαν συμπληρώσει το 60 έτος ηλικίας και 4.500 ημέρες ασφάλισης εκ των οποίων οι 3.375 σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα μέχρι 31.12.2012 (πληρούσαν, δηλαδή, τις προϋποθέσεις του προ του ν. 4093/2012 νομοθετικού καθεστώτος) δεν καταλαμβάνονται από την αύξηση του ηλικιακού ορίου στα 62 (δοθέντος ότι διανύουμε το 2015, η εξαίρεση πλέον έχει περιορισμένο πρακτικό ενδιαφέρον).
Παράδειγμα: ασφαλισμένος που γεννήθηκε την 01.01.1952, με έτος πρώτης ασφάλισης το 1994 και απασχολήθηκε μόνον σε επαγγέλματα βαρέα και ανθυγιεινά και συμπλήρωσε το 2012 σε αυτά 4.500 ημέρες ασφάλισης, έχει κατοχυρώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα με το προϊσχύον δίκαιο, αφού προ της 31.12.2012 συμπλήρωσε τόσον τα 60 έτη, όσο και το απαιτούμενο όριο ημερών ασφάλισης.
Αν ο ίδιος ασφαλισμένος είχε γεννηθεί την 01.01.1953, κατά την 31.12.2012 είχε συμπληρώσει μεν το ελάχιστο όριο ημερών ασφάλισης σε βαρέα και ανθυγιεινά επαγγέλματα, όχι, όμως, και το 60ο έτος της ηλικίας του. Επομένως, δεν είχε κατοχυρώσει συνταξιοδοτικό δικαίωμα με το προϊσχύον δίκαιο και το δικαίωμά συνταξιοδότησης θεμελιώνεται με το νέο καθεστώς του ν. 4093/2012. Το τελευταίο προβλέπει όριο ηλικίας 62 ετών. Ο συγκεκριμένος ασφαλισμένος θεμελιώνει δικαίωμα σύνταξης την 01.01.2015.
Βασίλειος Οικονόμου
07.03.2015