Περί Ετεροδικίας

Κατά μεν τη διάταξη του άρθρου 3 του ΚΠολΔ «στη δικαιοδοσία των ελληνικών πολιτικών δικαστηρίων υπάγονται Έλληνες και αλλοδαποί, εφόσον υπάρχει αρμοδιότητα ελληνικού δικαστηρίου. Εξαιρούνται από τη δικαιοδοσία των ελληνικών δικαστηρίων οι αλλοδαποί που έχουν ετεροδικία, εκτός αν πρόκειται για διαφορές που υπάγονται στις διατάξεις του άρθρου 29 ΚΠολΔ», κατά δε τη διάταξη του άρθρου 4 ΚΠολΔ «τα δικαστήρια ερευνούν αυτεπαγγέλτως την έλλειψη δικαιοδοσίας στις περιπτώσεις των άρθρων 1 και 2 στις περιπτώσεις του άρθρου 3 την ερευνούν αυτεπαγγέλτως αν ο εναγόμενος δεν παρίσταται στην πρώτη συζήτηση ή αν πρόκειται για διαφορές, που αφορούν ακίνητα, που βρίσκονται στο εξωτερικό. Το δικαστήριο απορρίπτει την αίτηση αν δεν έχει δικαιοδοσία».

Από τη διάταξη του άρθρου 3 παρ. 2 ΚΠολΔ σε συνδυασμό και προς τους γενικώς παραδεδεγμένους, εθιμικής προελεύσεως, κανόνες του Δημοσίου Διεθνούς Δικαίου, συνάγεται ότι το προνόμιο της ετεροδικίας, της απαλλαγής, δηλαδή, από τη δικαιοδοσία των δικαστηρίων γενικώς της αλλοδαπής πολιτείας απολαύουν και αλλοδαπά δημόσια ως υποκείμενα δικαίου και δημοσίων σχέσεων. Η απαλλαγή, όμως, αυτή δεν είναι απόλυτη, αλλά σχετική εκτεινόμενη μόνο επί των δημοσίου δικαίου σχέσεων των πολιτειών, δηλαδή για κάθε ενέργεια, πράξη ή σχέση με την οποία εκδηλώνεται η κυριαρχική και πολιτειακή εξουσία αυτών (imperium) και όχι και για τις ιδιωτικού δικαίου (συναλλακτικές) πράξεις ή ενέργειες της αλλοδαπής πολιτείας τις οποίες ενεργεί αυτή ως fiscus ¹, καθώς στις τελευταίες η αλλοδαπή πολιτεία δεν εμφανίζεται ως ασκούσα πολιτειακή εξουσία, η οποία είναι ασυμβίβαστη με το χώρο του ιδιωτικού δικαίου, αλλά ως απλό υποκείμενο δικαίου συμβάλλεται ως ίση προς ίσον με άλλο υποκείμενο νομικό ή φυσικό πρόσωπο (jure gestionis) και επί των οποίων αποκλείεται η ετεροδικία προκειμένου να διαφυλαχθεί η έννοια της δικαιοσύνης στις διεθνείς σχέσεις ².

Εξάλλου, και υπό το πλέγμα των διατάξεων της Σύμβασης της Βιέννης του 1961 «περί διπλωματικών σχέσεων», η οποία συνιστά εσωτερικό δίκαιο μετά την κύρωσή της με το ν.δ. 503/1970, προκύπτει ότι σκοπός των δι’ αυτών καθιερουμένων προνομίων και ασυλιών, μεταξύ των οποίων και η ετεροδικία, είναι όχι να ευνοήσει τα άτομα και κατ’ αναλογική επέκταση τα κράτη ως υποκείμενα δικαίου προς αποφυγή εκπληρώσεως των συμβατικών υποχρεώσεών τους, αλλά να εξασφαλιστεί η αποτελεσματική εκπλήρωση των καθηκόντων των διπλωματικών αποστολών υπό την ιδιότητά τους ως εκπροσώπων των κρατών ³. Για παράδειγμα, «συνάγεται ότι υφίσταται δικαιοδοσία των ημεδαπών δικαστηρίων επί αγωγής δικηγόρου [για τη διεκδίκηση της αμοιβής του] εκ διεθνούς εννόμου σχέσεως εμμίσθου εντολής, εφόσον αυτή προδήλως δεν αποβλέπει στην εξασφάλιση της αποτελεσματικής εκπληρώσεως των καθηκόντων της διπλωματικής αποστολής, αλλά στην εκπροσώπηση αυτού τούτου του εναγομένου (Ιαπωνικού Δημοσίου) ως υποκειμένου δικαστικώς ή εξωδίκως κυρίως εις το πεδίο του ιδιωτικού δικαίου. Η λύση αυτή αποτρέπει τη δημιουργία καταστάσεων αποδοκιμαζομένων από το αίσθημα της ελληνικής εννόμου δημοσίας τάξεως, καθόσον η αντίθετη λύση θα επέτρεπε στο εναγόμενο (Ιαπωνικό Δημόσιο) ως εντολέα οχυρούμενον πίσω από το προνόμιο της ετεροδικίας να απορρίπτει τις υποχρεώσεις του» ⁴.

Τέλος, η οριοθέτηση της διεθνούς δικαιοδοσίας κατά τις κρατούσες αρχές του διεθνούς δικαίου ανήκει στον εγχώριο νομοθέτη, και συνεπώς το αν στη συγκεκριμένη περίπτωση πρόκειται για πράξη άσκησης πολιτειακής εξουσίας (jure imperii) που εκφράζει την κυριαρχία του κράτους ή για πράξη που αναφέρεται σε σχέσεις ιδιωτικού δικαίου (jure gestionis) κρίνεται κατά την lex fori, ήτοι ο χαρακτηρισμός των πράξεων αυτών κρίνεται, κατά την ορθότερη άποψη από τα δικαστήρια της πολιτείας που επιλαμβάνονται της σχετικής διαφοράς, σύμφωνα με το εσωτερικό της δίκαιο ⁵. Δεν αποκλείεται, όμως, η έλλειψη δικαιοδοσίας και για πράξεις ή ενέργειες της αλλοδαπής πολιτείας που ενεργεί ως fiscus, αν με τις δικαστικές ενέργειες θα επέλθει προσβολή των κυριαρχικών δικαιωμάτων του εναγομένου κράτους, οπότε εκτείνεται και σ’ αυτές το προνόμιο της ετεροδικίας της αλλοδαπής πολιτείας ⁶.

Αναστασία Κρητικού – 20.02.2017