Σωτήριος Καλαμίτσης

Εταιρεία Δικηγόρων

Τροπή Προσημείωσης σε Υποθήκη: Αναγκαία η Ταυτότητα Επιδικασθείσης Απαιτήσεως με την δια Προσημειώσεως Ασφαλιζομένη

1) Σύμφωνα με την 1277 ΑΚ η εγγραφείσα προσημείωση υποθήκης δύναται να τραπεί σε υποθήκη εντός 90 ημερών από την τελεσίδικη επιδίκαση της απαίτησης σε εξασφάλιση της οποίας ενεγράφη η προσημείωση.
2) «Η τροπή όμως της προσημειώσεως σε υποθήκη προϋποθέτει ότι υπάρχει ταυτότητα μεταξύ της απαιτήσεως που έχει ασφαλισθεί με την προσημείωση και εκείνης που επιδικάζεται τελεσιδίκως με τη δικαστική απόφαση ή με διαταγή πληρωμής που έχει αποκτήσει ισχύ δεδικασμένου, διαφορετικά υπάρχει ακυρότητα της υποθήκης στην οποία έχει τραπεί η προσημείωση.» [ΕΑ 9615/2001 ΕλΔνη 44, 1420 1].
3) Δεν υπάρχει ταυτότητα απαιτήσεως στις ακόλουθες περιπτώσεις:
– ανάληψη νέας υποχρέωσης από τον οφειλέτη ή τρίτο με σκοπό την ανανέωση ενοχής κατ’άρθρο 436 ΑΚ,
– ανάληψη νέας υποχρέωσης από τον οφειλέτη ή τρίτο με σκοπό τη δόση (για την ακρίβεια υπόσχεση) αντί καταβολής κατ’άρθρο 419 ΑΚ και
– ανάληψη νέας υποχρέωσης από τον οφειλέτη ή τρίτο υπό την έννοια της υπόσχεσης χάριν καταβολής κατ’ άρθρο 421 ΑΚ 2.
Στις δύο πρώτες περιπτώσεις η αρχική απαίτηση αποσβέννυται, αντικαθιστάμενη από μία νέα, ενώ στην τρίτη ο δανειστής έχει πλέον δύο απαιτήσεις, μία από την παλαιά ενοχή και μία από τη νέα, μολονότι, φυσικά, θα ικανοποιηθεί άπαξ. Ειδικώτερα επί του ερευνητέου ζητήματος:
4) Κατά την ερμηνευτική διάταξη της 436 ΑΚ: «Σε περίπτωση ανανέωσης οι εγγυήσεις, τα ενέχυρα ή οι υποθήκες της παλαιάς ενοχής διατηρούνται υπέρ της νέας μόνο αν συναίνεσε ο εγγυητής ή ο κύριος του ενυπόθηκου ή του πράγματος που έχει ενεχυρασθεί, οφειλέτης ή τρίτος.» Η ίδια προσέγγιση αρμόζει και επί δόσεως (υποσχέσεως) αντί καταβολής. Απαιτείται, δηλαδή, ρητή συγκατάθεση του παρέχοντος την εξασφάλιση για την αρχική ενοχή, προκειμένου και η νέα να καταληφθεί από την εξασφάλιση [ΑΠ 434/2000 ΝΟΜΟΣ – ΕΑ 9615/2001 ΕλΔνη 2003, 1420].
5) Και στην περίπτωση, όμως, της υποσχέσεως χάριν καταβολής ισχύουν τα ανωτέρω. Η εξασφάλιση, δηλαδή, που δίδεται για την αρχική (ή βασική) απαίτηση δεν καλύπτει άνευ άλλου τινός και την υπόσχεση που εδόθη χάριν καταβολής. Έτσι επί δόσεως αξιογράφου σε εξασφάλιση άλλης απαιτήσεως (εδώ καλουμένης «κυρίας»), τυχόν υποθήκη ή προσημείωση που ενεγράφη επί ακινήτου του οφειλέτη ή τρίτου σε εξασφάλιση της κυρίας απαιτήσεως δεν καταλαμβάνει και την εκ του αξιογράφου απαίτηση [ΑΠ 94/2006 ΧρΠΔ 2008, 127 3 – ΕΑ 782/2000 Ελδνη 2001, 241 4].
6) Απόρροια των ανωτέρω είναι και το ότι προσημείωση υποθήκης εγγραφείσα σε εξασφάλιση της κυρίας απαιτήσεως, δεν δύναται να τραπεί σε υποθήκη δυνάμει τελεσιδίκου τίτλου που εξεδόθη για άλλη απαίτηση, έστω και αν η τελευταία εδόθη αντί ή χάριν καταβολής της αρχικής ή με σκοπό ανανεώσεως αυτής.

Νίκος Καλαμίτσης
08.02.2012

_______________________________

  1. Βλ. και Δημήτριο Παπαστερίου, Εμπράγματο Δίκαιο, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη 2008, τ. ΙΙΙ σ. 430, §29
  2. «αν ο οφειλέτης προς το σκοπό εκπληρώσεως της υποχρεώσεώς του από κάποια σύμβαση αποδεχθεί συναλλαγματική ή εκδώσει τραπεζική επιταγή και παραδώσει τα αξιόγραφα αυτά στο δανειστή, εφόσον δεν προκύπτει σαφώς το αντίθετο, δεν επέρχεται απόσβεση της αρχικής υποχρέωσής του παρά μόνο όταν ο δανειστής με την εκπλήρωση από τον οφειλέτη της νέας υποχρέωσης ικανοποιηθεί για την αρχική. Στην περίπτωση αυτή, εφόσον διασώζεται η εκ της αρχικής ενοχής υποχρέωση του οφειλέτη, ο δανειστής έχει παραλλήλως δύο απαιτήσεις, μία από την παλαιά και μία από τη νέα ενοχή, οφείλει όμως, σύμφωνα με τη συναλλακτική καλή πίστη, κατ΄ άρθρο 283 ΑΚ , και φερόμενος επιμελώς, να επιδιώξει την ικανοποίησή του από τη νέα ενοχή και εφόσον δεν το κατορθώσει ή αυτό δεν είναι πλέον δυνατό, λόγω π.χ. παραγραφής της απαιτήσεώς του από τη νέα ενοχή, δικαιούται να επιδιώξει την ικανοποίηση της απαιτήσεώς του από την παλαιά ενοχή. Διαφορετικά αν δηλαδή ο δανειστής επιδιώξει την ικανοποίησή του από την παλαιά ενοχή, ενόσω είναι ακόμη δυνατή η ικανοποίησή του από τη νέα ενοχή, αποκρούεται με σχετική αναβλητική ένσταση του εναγόμενου οφειλέτη.» [ΑΠ 94/2006 ΧρΠΔ 2008, 127]
  3. Επισημαίνω ότι η επίδικη υπόθεση αφορούσε σε δάνειο, κατά τη σύναψη του οποίου ο δανειστής εξέδωσε και ο δανειολήπτης απεδέχθη 80 συναλλαγματικές. Εκρίθη ότι η εγγραφείσα προς εξασφάλιση της εκ του δανείου απαιτήσεως προσημείωση υποθήκης δεν ετράπη εγκύρως σε υποθήκη βάσει της διαταγής πληρωμής που εξεδόθη δυνάμει των μη πληρωθεισών επιταγών.
  4. Βλ. και Χαρούλα Απαλαγάκη εις Αρμ 2008, 1137, 1144.