Σωτήριος Καλαμίτσης

Εταιρεία Δικηγόρων

Σύμφωνο Συμβίωσης & Γάμος: Βασικές διαφορές ως προς τις έννομες συνέπειες

Σύμφωνο συμβίωσης αποκαλείται η συμφωνία δύο ενηλίκων με την οποία ρυθμίζουν τη συμβίωσή τους. Ως θεσμός εισήχθη στην Ελλάδα με τον ν. 3719/2008, για να μεταρρυθμισθεί ριζικά με τον ν. 4356/2015, ο οποίος, αφενός, επέκτεινε τη δυνατότητα συνάψεως του συμφώνου και μεταξύ ομοφύλων, αφετέρου, εξομοίωσε σε μεγάλο βαθμό το σύμφωνο με το γάμο. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές μεταξύ συμφώνου συμβίωσης και γάμου (πέραν του ότι γάμος μεταξύ ομοφύλων δεν επιτρέπεται).

Καταρχάς, το σύμφωνο συνάπτεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο, χωρίς να απαιτείται η τήρηση προηγούμενης διαδικασίας λήψης άδειας. Ισχύει δε από καταχωρίσεως της συμβολαιογραφικής πράξης στο ληξιαρχείο του τόπου κατοικίας του ζεύγους. Ομοίως, το σύμφωνο λύεται με νεότερη συμβολαιογραφική συμφωνία των μερών ή με μονομερή συμβολαιογραφική δήλωση ενός εξ αυτών, αφού έχει κοινοποιηθεί προ τριμήνου στο έτερο μέρος με δικαστικό επιμελητή πρόσκληση για συναινετική λύση. Τα αποτελέσματα της λύσεως επέρχονται και πάλι με την καταχώριση της σχετικής πράξεως στο ληξιαρχείο όπου καταχωρίσθηκε και η πράξη σύστασης του συμφώνου. Δεν απαιτείται, λοιπόν, η τήρηση διαδικασίας λύσεως ενώπιον δικαστηρίου.

Ως προς τις προσωπικές σχέσεις των μερών και τις σχέσεις αυτών με τα τέκνα που γεννιούνται κατά τη διάρκεια του συμφώνου ή εντός τριακοσίων ημερών από τη λύση του, εφαρμόζονται αναλόγως οι διατάξεις που αφορούν στους εγγάμους. Ειδικά, όμως, για το επώνυμο προβλέπεται η δυνατότητα του κάθε μέρους να χρησιμοποιεί το επώνυμο του ετέρου στις κοινωνικές συναναστροφές του, όχι, όμως, να αποκτά και «επισήμως» το επώνυμο του (όπως μπορεί να συμβεί στο γάμο).

Σε ό,τι αφορά στις περιουσιακές σχέσεις των μερών κατά τη διάρκεια και μετά τη λύση του συμφώνου, αλλά και στα κληρονομικά ζητήματα, το σύμφωνο συμβίωσης πλέον έχει συνέπειες όμοιες με εκείνες του γάμου, με ορισμένες, όμως, αποκλίσεις συνιστάμενες κυρίως στην ευχέρεια διαφοροποίησης κατά την κατάρτιση του συμφώνου ως προς ορισμένα ζητήματα.

Εν πρώτοις εισάγεται γενική δυνατότητα απόκλισης από τις ρυθμίσεις που ισχύουν επί γάμου, με σχετικό όρο που θα περιληφθεί στο σύμφωνο. Ωστόσο, τυχόν αποκλίσεις πρέπει να συνάδουν προς τις αρχές της ισότητας και της αλληλεγγύης, πράγμα που σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να οδηγούν σε κατάφωρη αδικία υπέρ κάποιου των μερών 1

Πέραν τούτου, ρητώς ορίζεται στο νόμο ότι δεν επιτρέπεται η παραίτηση από το δικαίωμα συμμετοχής στα αποκτήματα, δηλαδή από το δικαίωμα του κάθε μέρους να λάβει μετά τη λύση του συμφώνου το μερίδιο που αναλογεί στη συνεισφορά του στην αύξηση της περιουσίας του ετέρου μέρους κατά τη διάρκεια ισχύος του συμφώνου.

Αντιθέτως, μπορεί κατά την κατάρτιση του συμφώνου να χωρήσει παραίτηση από το δικαίωμα στη νόμιμη μοίρα επί της κληρονομίας του ετέρου μέρους, επιτρέπεται, δηλαδή, ο αποκλεισμός με διαθήκη του παραιτούμενου μέρους από την κληρονομία του ετέρου μέρους. Στον γάμο τέτοιος αποκλεισμός είναι ανίσχυρος, αφού ο επιζών σύζυγος μπορεί να διεκδικήσει το ελάχιστο μερίδιο (νόμιμη μοίρα) που του δίνει ο νόμος, μη επιτρεπομένης παραίτησης από το δικαίωμα αυτό.

Ομοίως, είναι επιτρεπτή κατά την κατάρτιση του συμφώνου η παραίτηση εκατέρου των μερών από το δικαίωμα να λάβει διατροφή (από το έτερο μέρος) μετά τη λύση του, κάτι που δεν προβλέπεται στο γάμο.

Τέλος, στον ν. 4356/2015 προβλέπεται πως και κάθε άλλη διάταξη νόμου που αφορά στις σχέσεις των συζύγων εφαρμόζεται αναλόγως και στις σχέσεις των μερών του συμφώνου συμβίωσης, πλην αν ορίζεται διαφορετικά σε ειδικές διατάξεις. Εξ αυτού συνάγεται πως πλέον υπάρχει εξίσωση συζύγων και μερών συμφώνου συμβίωσης σε θέματα φορολογικά, κοινωνικοασφαλιστικά και εργασιακά. Αναμένεται η έκδοση προεδρικών διαταγμάτων, υπουργικών αποφάσεων και εγυκλίων που θα διευκρινίσουν το εύρος και πρακτικές πτυχές της εξίσωσης αυτής. Ήδη εξεδόθη η Εγκύκλιος Φ.80000/οικ.3127/117/2016 της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικών Ασφαλίσεων για τη χορήγηση ασφαλιστικής κάλυψης για παροχές υγειονομικής περίθαλψης, ως μελών οικογενείας, προσώπων που έχουν συνάψει σύμφωνο συμβίωσης, ενώ τροποποιήθηκε το άρθρο 67 του Κώδικας Φορολογίας Εισοδήματος, ώστε τα μέρη του συμφώνου να μπορούν (χωρίς, όμως, να υποχρεούνται) να υποβάλλουν κοινή φορολογική δήλωση από τα μέρη του συμφώνου, οπότε και θα τυγχάνουν της φορολογικής αντιμετώπισης που επιφυλάσσεται στους έγγαμους.

ΣΩΚΕΔ 20.04.2016

  1. Τα θέματα περιουσιακών σχέσεων που μπορούν να ρυθμισθούν διαφορετικά απ’ ότι στο γάμο είναι κυρίως: κατά τη διάρκεια της συμβίωσης η συμβολή εκάστου των μερών του συμφώνου στις οικογενειακές ανάγκες και η αμοιβαία υποχρέωση διατροφής και διατροφής των τέκνων (για τους συζύγους βλ. ΑΚ 1389, 1390), ενώ επί διακοπής της συμβίωσης η διατροφή, η χρήση της οικογενειακής στέγης, η κατανομή των κινητών περιουσιακή αυτοτέλεια των συζύγων (βλ. για τους συζύγους ΑΚ 1391 επ.).